Przyczyny choroby Hashimoto
Klinicznie potwierdzono, że chorobę Hashimoto wywołuje proces autoimmunologiczny, któremu przypisuje się wpływ rożnych czynników genetycznych i środowiskowych, wspólnie prowadzących do procesu zapalnego zlokalizowanego w obrębie tarczycy. Wśród czynników środowiskowych wymienia się infekcje bakteryjne oraz wirusowe, nadmiar jodu, terapię cytokinami, a także ciążę. Jeśli chodzi natomiast o czynniki genetyczne, to w badaniach naukowych udało się wyłonić kilka genów odpowiedzialnych za procesy autoagresji organizmu, a także za rozwój tej choroby.
Czynnikiem wyzwalającym chorobę może być osłabienie odporności na skutek infekcji bakteryjnej lub wirusowej, przewlekłego stresu, przemęczenia lub problemów psychicznych. W pierwszym wypadku z podanych dzieje się to dlatego, że białka drobnoustrojów są podobne do białek komórek ludzkiego organizmu. Układ odpornościowy wysyła przeciwciała, które mają za zadanie zaatakować obce białko, ale jeśli dojdzie do błędnego rozpoznania lub nadwrażliwości komórek odpornościowych, celem ich ataku staną się własne struktury tkankowe, jest to tzw. teoria molekularnej mimikry. Być może proces ten polega na jeszcze innym zjawisku, jakie opisuje teoria biernego obserwatora, mówiąca, że podczas stanu zapalnego danej tkanki w wyniku infekcji organizm uaktywnia wcześniej uśpione limfocyty, które mają zdolność atakowania własnych komórek. Ponadto klinicyści przypisują ważna rolę w patogenezie schorzenia zjawisku zwanemu apoptozą komórki – to mechanizm, który pozwala regulować ilość komórek w organizmie i usuwać ich nadmiar poprzez samozniszczenie. Zjawisko to nazywane bywa także śmiercią fizjologiczną albo śmiercią samobójczą komórek.
Patogeneza choroby
Jak w wielu chorobach autoimmunologicznych, także i tu odpowiedzialność za rozwój choroby przypisuje się partii chromosomów, na której zlokalizowany jest region genów HLA, czyli układu zgodności tkankowej. W początkowej fazie choroby dochodzi do aktywacji limfocytów T (komórek odpornościowych), które pod wpływem tzw. komórek prezentujących antygen (ang. Antigen Presenting Cell – APC), głównie makrofagów i komórek dendrytycznych, lokalizują się w obrębie gruczołu tarczowego. U zdrowej osoby zjawisko to nie wywołuje odpowiedzi zapalnej, dlatego chorzy na chorobę Hashimoto muszą mieć dodatkowe predyspozycje, które przełamują tolerancję wobec własnych antygenów. Prawdopodobnie nieprawidłowo funkcjonują u tych osób mechanizmy centralne i obwodowe, które naturalnie prowadzą do zmniejszenia produkcji atakujących organizm limfocytów. Za ten stan rzeczy są najczęściej odpowiedzialne zjawiska genetyczne i czynniki środowiskowe.
Pobudzone komórki T prowadzą następnie do aktywacji limfocytów cytotoksycznych i limfocytów B, które przekształcają się w komórki plazmatyczne i zaczynają wytwarzać przeciwciała. Początkowo lokalizują się w węzłach chłonnych gruczołu, następnie wraz z rozwojem choroby zaczynają go otaczać, tworząc swego rodzaju obwodową tkankę limfatyczną. Na tym etapie komórki zaczynają wytwarzać przeciwciała przeciwtarczycowe skierowane przeciwko różnym antygenom. U chorych na autoimmunologiczne zapalenie tarczycy początkowo dochodzi do subklinicznej (utajonej) postaci niedoczynności tarczycy, a następnie do postaci jawnej, w przebiegu której gruczoł wewnętrznego wydzielania zaczyna włóknieć, a z czasem i zanikać.
Najlepszym wskaźnikiem procesu zapalnego, który ma miejsce w obrębie tarczycy, jest poziom przeciwciał anty-TPO. Ich obecność stwierdza się u 80% chorych, cierpiących na autoimmunologiczne zapalenie tarczycy. Przeciwciał anty-TPO jest aż 180 typów. U części chorych obok anty-TPO wykrywa się przeciwciała anty-Tg, ale ich rola w diagnostyce choroby Hashimoto jest mniejsza, ponieważ zdarza się, że są obecne w surowicy krwi u osób zdrowych. Podwyższone stężenie przeciwciał anty-Tg u osób zdrowych jest jednak traktowane jako wskaźnik zwiększonego ryzyka zachorowania na autoimmunologiczne zaburzenia tarczycy, zwłaszcza jeśli choroba występuje w rodzinie. U większości osób z chorobą Hashimoto wykryto ponadto przeciwciała przeciwko innemu białku komórek tarczycy – pendrynie.
Rozległy naciek z cytotoksycznych limfocytów T, komórek B, które produkują przeciwciała i makrofagów prowadzi do destrukcji gruczołu. Natomiast procesy biologiczne zachodzące z udziałem wyżej wymienionych komórek układu odpornościowego prowadza do apoptozy komórek tarczycy tzw. drogą zewnątrzpochodną. Tyreocyty mogą ulegać zniszczeniu także drogą wewnątrzpochodną (mitochondrialną), do której uaktywnienia prowadzą różne czynniki. Uszkadzają one struktury komórkowe, przyczyniają się do zaburzeń cyklu komórkowego lub metabolizmu komórki. W wyniku tego dochodzi do śmierci zdrowej komórki, a istniejące mechanizmy, które przeciwdziałają jej samobójczej śmierci poprzez blokowanie procesu apoptozy na różnych jego etapach, zostają zahamowane. W przebiegu zapalenia tarczycy typu Hashimoto, zauważa się zwiększoną intensywność samobójczej, ale także bratobójczej śmierci komórek gruczołu tarczowego.
Czynniki środowiskowe
Jednym z dobrze poznanych czynników środowiskowych wpływających na rozwój choroby Hashimoto jest nadmierne spożycie jodu. Jod wpływa na immunogenność tyreoglobuliny, czyli powadzi do tego, że zyskuje ona zdolność wywoływania odpowiedzi układu odpornościowego. Tyreoglobulina jest prekursorem hormonów tarczycy, a jod możne stanowić 0,1–1% jej całkowitej masy, przy czym w zależności od jego ilości wzmaga się immunoreaktywność hormonu. Pierwiastek ten wpływa także na gruczoł tarczowy, powodując zmiany strukturalne w obrębie jego komórek (obrzęk mitochondriów, zwiększenie peroksysomów i lizosomów), co w konsekwencji prowadzi do ich śmierci. Tak duży nadmiar jodu nie jest jednak możliwy do uzyskania drogą pokarmową, pojawić się może natomiast w wyniku przyjmowania leków zawierających jod. Głównie na niedoczynność tarczycy wpływa amiodaron, który jest lekiem antyarytmicznym, stosowanym podczas reanimacji albo u osób z chorobą wieńcową serca. Niekorzystnie działają także środki cieniujące zawierające jod oraz niektóre cytokiny, głównie należący do ich rodziny interferon.
Interferon jest białkiem produkowanym przez leukocyty pod wpływem kontaktu z białkami wirusowymi. Ponadto stosuje się go w leczeniu niektórych chorób, takich jak białaczka, chłoniaki, mięsak Kaposiego, AIDS, przewlekłe zapalenie wątroby typu C czy stwardnienie rozsiane. Terapia interferonem często wiąże się jednak ze skutkami ubocznymi, jakimi są zapalenia tarczycy, których mniej więcej połowę stanowią schorzenia autoimmunologiczne, takie właśnie jak choroba Hashimoto. Opisywane białko wywiera bowiem duży wpływ i na układ immunologiczny i na gruczoł tarczowy. Zwiększa reaktywność komórek odpornościowych, a także prowadzi do martwicy i apoptozy komórek pęcherzykowych tarczycy.
Wśród czynników środowiskowych prowadzących do choroby Hashimoto należy także wymienić infekcje bakteryjne i wirusowe. Najczęściej do zapalenia tarczycy prowadzić mogą:
- Yersinia enterocolitica – gram-ujemna bakteria wywołująca jersiniozę,
- Borrelia burgdorferi – gram-ujemna bakteria wywołująca boreliozę,
- Helicobacter pylori – gram-ujemna bakteria odpowiedzialna m.in. za zapalenie żołądka,
- wirus Coxsackie B – który może wywołać zakaźne zapalenie mięśnia sercowego, zakaźne zapalenie osierdzia, pleurodynię i wieloukładową chorobę noworodków,
- retrowirusy, np. wirus HIV,
- wirus zapalenia wątroby typu C.
Wpływ drobnoustrojów na rozwój choroby autoimmunologicznej literatura medyczna wyjaśnia na dwa sposoby. Pierwszym z nich jest teoria molekularnej mimikry. Zjawisko to polega na tym, że przeciwciała atakują komórki własnego organizmu dlatego, że między ich białkami a białkami drobnoustrojów istnieje podobieństwo. Druga teoria nazywa się teorią biernego obserwatora (ang. bystander theory), która mówi, że podczas infekcji, prowadzącej do miejscowego stanu zapalnego danej tkanki, zostają uaktywnione autoreaktywne limfocyty, wcześniej pozostające w uśpieniu. Obecnie większość badaczy skłania się ku tej drugiej teorii.
Czynniki genetyczne
Lekarze wiążą powstawianie chorób autoimmunologicznych z pewnym regionem genów na chromosomach, który charakteryzuje się znacznym polimorfizmem, czyli ulega wielu przekształceniom. Jest to tzw. region MHC, gdzie zlokalizowane są sekwencje genów HLA (ludzkiej zgodności tkankowej). Zauważa się, że w zależności od rasy, odpowiedzialne za chorobę mogą być inne partie tego układu. Wiadomo ponadto, że zapalenie tarczycy typu Hashimoto jest chorobą poligenową, za którą ostatecznie odpowiada kilka czynników genetycznych. Większość z tych genów koduje i wpływa na ekspresję cytokin, czyli białek, które biorą udział w odpowiedzi immunologicznej. Ponadto wadliwa genetyka w połączeniu z czynnikami środowiskowymi przyczynia się do przełamania mechanizmów obronnych i ataku na własny organizm.
Komentarze czytelników
Nie jestem lekarzem, ale myślę , że choroba Hashimoto w moim przypadku została wywołana poprzez boreliozę i myślę, że autor powyższego artykułu świetnie trafił w sedno przyczyny Hashimoto. Serdecznie pozdrawiam. Ela
Menu boczne
Opracowanie merytoryczne
Do Ela - zapraszam ja któryś z forów, gdzie praktycy dzielą się swoją wiedzą:
- Choroby tarczycy i Hashimoto.gazeta.pl
- Tarczyca dorosłych i dzieci. gazeta.pl
- - Hashimoto.gazeta.pl